سروس جهان مشرق - عملیات ارتش سوریه از چندی پیش در شرق سویدا آغاز شده است و نیروهای ارتش، رشته کوههای الصفا واقع در جنوب این کشور را محاصره کرده‌اند تا مانند سایر مناطق سوریه تروریست‌هایی که از التنف تغذیه تسلیحاتی می‌شدند نیز به سمت ادلب حرکت کردند.  در روستاهای جنوبی ادلب نیز درگیری‌ها آغاز شده و چند روستا نیز به دست ارتش سوریه پاکسازی شده است.  با توجه به این شرایط به نظر می‌رسد عملیات اصلی برای آزادسازی ادلب در صورت شکست رویکرد سیاسی طی هفته‌های آینده آغاز شود. این عملیات احتمالا از شمال غربی حماه و حومه حماه و روستاهای ادلب آغاز می شود و به سمت مرکز شهر ادلب حرکت می‌کند.  

** اهمیت ادلب در معادلات میدانی سوریه

مهمترین شاخصه ادلب برای تروریست‌های مستقر در سوریه این است که این شهر کلکسیون جمع‌آوری بقایای گروه‌های تروریستی است که بعد از شکست از دست ارتش سوریه بر اساس راهکار سیاسی سازش با دولت یا فرار از دست ارتش عربی سوریه مجبور به استقرار در این منطقه شده‌اند.  از جمله این مناطق می‌توان به حلب و غوطه و الرقه و درعا و... اشاره کرد.

به این ترتیب معجون ناهمگونی از  مشرب‌های مختلف گروههای تروریستی در ادلب به وجود آمده است که  با وجود تمرکز و  فشردگی بالایی که در این منطقه دارند، درگیریهای متعددی میان آنها ایجاد می‌شود.

ادلب آخرین منطقه‌ای است که تحت حاکمیت گروه‌های نشان‌دار تروریستی در سوریه قرار دارد و پاکسازی این منطقه باعث می شود هیچ منطقه ای در دست تروریست‌ها باقی نماند. البته شاید رویکرد تروریستی در سوریه همچنان با تفکرات عوامل مختلف ادامه داشته باشد و عملیات هر از چند گاهی به دست عوامل تکفیری انجام شود، اما مهم اینجاست که بعد از آزاد سازی ادلب، آنها دیگر هیچ پایگاهی در سوریه نخواهند داشت.  

بر اساس برآوردهایی که روسیه انجام داده، در حال حاضر بالغ بر 65 هزار عنصر تروریست در ادلب مستقر است. این در حالی است که ایران و ارتش سوریه این آمار را حدود 100 هزار نفر ارزیابی می‌کنند.  

** نقش بازیگران منطقه ای در معادلات ادلب

الف: ترکیه:  ترکیه در نشست‌های آستانه اعلام کرده بود که بین جریان‌های تروریستی و گروه‌هایی که مایل به مذاکره با دولت مرکزی سوریه هستند، تفکیک قائل است.  سرویس‌های جاسوسی ترکیه اما با تلاش برای ایجاد وحدت میان گروه‌های تروریستی مسلح در سوریه  اقدام به تأسیس گروهی موسوم به انصار الدین کرد تا شاید بتواند گروه‌های متعدد مسلح در سوریه را زیر پرچم واحد گرد آورد.  

ترکیه معتقد بود که گرفتن امتیاز از دولت مرکزی سوریه تنها با دو گزینه جنگ یا  مذاکرات سیاسی امکان‌پذیر است. دسترسی به امتیاز توسط جنگ با توجه به شاخص‌های تحولات میدانی کنونی بسیار بعید به نظر می رسد،  اما این شانس در مذاکره همچنان برای آنکارا وجود دارد. ترکیه معتقد است که  گروه‌های مسلح سوریه با کنار گذاشتن سلاح خود می‌توانند در روند راه حل سیاسی این کشور نقش داشته باشند.

البته باید توجه داشت که گروه‌های مسلح در این رابطه به دو دسته تقسیم می‌شوند که قسمت عمده‌ای از آنها از جمله جبهة النصره و گروه‌های وابسته به آن به هیچ وجه مذاکره با دولت را نمی پذیرند.  علت اصلی درگیری‌های اخیر بین تروریست‌ها در ادلب را می توان در این تناقض ایدئولوژیک جستجو کرد.  

 ترکیه به عنوان محور اصلی پشتیبانی گروه‌های تروریستی با این اقدام تلاش دارد دستاوردی در عرصه سیاسی سوریه به دست آورد. ترکیه مدت‌ها به عنوان حامی اصلی گروه‌های تروریستی و گذرگاه ارسال کمک‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس به گروه‌های مسلح ضد سوری مطرح بود. اما طی ماه‌های اخیر سیاست‌های ترکیه دستخوش تغییر شده است.  

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از یک طرف تحت فشار گروه‌های مسلح و  کشورهای حامی آنها قرار دارد و از سوی دیگر تحت فشار اقتصادی دولت‌های غربی به خصوص آمریکا قرار گرفته است.  ‌به همین علت بود که اردوغان چندی پیش از امکان تغییر شرکای خود در منطقه و «انتخاب تاریخی» در مواضع این کشور خبر داد. این پیامی برای آمریکا با این مضمون است که آنکارا ممکن است با مطالبات ایران و روسیه در منطقه همراهی کند.

با این وجود گروه‌های تروریستی  به این نتیجه رسیده اند که در صورت ادامه روند کنونی مجبور به ترک سوریه هستند و باید به کشورهایی نظیر  افغانستان یا لیبی یا دیگر کشورهای منطقه بروند. بسیاری از این عناصر سوری هستند و تمایلی به ترک سوریه ندارند.  در حال حاضر این رویکرد در میان تروریست‌ها به وجود آمده که به جای کانون‌های تشنج دور از سوریه، به ترکیه بروند.  البته این موضوع با مخالفت شدید آنکارا مواجه شده است.  

ب: آمریکا:‌ آمریکا که  محاسبات خود بر روی گروه‌های تروریستی برای تغییر حاکمیت سوریه را شکست خورده می بیند، تلاش دارد از طریق کردها جبران مافات کند.   این در حالی است که بر اساس اطلاعات موجود، کردهای سوریه نیز طی هفته‌های اخیر نشست های متعددی را با دولت سوریه برگزار کرده اند. آنها به دنبال حاکمیت مدنی خود با آمریکا متحد شدند، اما کم کم متوجه شدند که آمریکا با بازی دوگانه میان کردها و ترکیه نمی‌تواند مطالبات آنها را تامین کند. لذا به دنبال مذاکره با دولت سوریه بر آمدند.  

از سوی دیگر کردها نیز در میزبانی از عناصر مسلح بخش ادلب نگرانی‌هایی مشابه ترکیه دارند و نمی‌خواهد بخش قابل توجهی از عوامل شکست خورده تکفیری به خانه و کاشانه خود در مناطق تحت سلطه کردها بازگردند. در سایه همین نگرانی‌ها است که مذاکرات آنها با دولت ادامه دارد و همین موضوع محاسبات آمریکا را  به هم ریخته است.  

ج: روسیه: روسیه طی مذاکراتی که با ترک‌ها داشته، به این نتیجه رسیده که آنکارا از شور و اشتیاق خود در حمایت از گروه‌های تروریستی دست برداشته و برای حل و فصل بحران سوریه  دو پیش شرط مطرح کرده است.

اول اینکه آزادی ادلب به مشکلی از سوی تروریست‌ها برای ترکیه تبدیل نشود و تروریست‌ها به این کشور گسیل نشوند. شرط دوم اینکه آنها نمی خواهند دست خالی از سوریه خارج شوند.  آنها هزینه‌های زیادی در بحران سوریه پرداخت کرده‌اند و در ابعاد مالی و تبلیغاتی نمی‌خواهند شکست خورده از این بحران خارج شوند.  

ترکیه چندی پیش به صورت غیر مستقیم از روسیه درخواست کرده بود که ایران باید از سوریه خارج شود. اما مسکو همان پاسخی که به آمریکا داد را به آنکارا نیز داد و اعلام کرد که نمی‌تواند ایرانی را که با درخواست رسمی دولت سوریه در این کشور حضور دارد، مجبور به خروج از سوریه کند. پیش از این نیز رژیم صهیونیستی تلاش های زیادی برای خارج کردن مستشاران نظامی ایران از سوریه انجام داد، اما این تلاش‌ها نیز با شکست مواجه شد.  

روس ها اخیرا از آمریکا درخواست کرده‌اند که شرق رود فرات را تخلیه کنند. آمریکا با این درخواست موافقت کرده، اما در عین حال آمریکایی ها به دلارهای نفتی رژیم های عربی به خصوص عربستان و امارات دل بسته‌اند و به همین دلیل از طرف اماراتی و سعودی درخواست هزینه نظامی جنگ برای باقی ماندن نیروهای آمریکایی در سوریه را کرده اند. که اگر دلارهای نفتی قطع نشود آمریکایی‌ها هربار با یک بهانه، خروج از سوریه را به تعویق می اندازند.

د: عربستان و امارات: البته عربستان و امارات به علت گرفتار شدن در باتلاق یمن نمی‌خواهند  جنگ سوریه در شرایط کنونی به پایان برسد،  چرا که معتقدند پایان جنگ سوریه به نفع دولت مرکزی این کشور پیامدهای خطرناکی برای ریاض خواهد داشت و از سوی دیگر باعث تمرکز بیشتر نیروهای مقاومت در محور یمن خواهد شد.  

** افق معادلات جنگ ادلب

با توجه به تمامی مولفه‌های موجود به نظر نمی‌رسد تروریست‌های ادلب دورنمای روشنی در عرصه‌های سیاسی و نظامی  پیش روی خود داشته باشند. ارتش و دولت سوریه  بیش از پیش به پیروزی نهایی خود نزدیک‌تر شده و دستاوردهای غیر قابل باوری برای این کشور محقق کرده است.  

راهکار سیاسی برای اعلام پایان تسلط تروریست‌ها بر خاک سوریه گرچه مطلوب‌ترین رویکرد موجود است، اما ارتش سوریه «نقشه ب» خود را نیز برای تسلط نظامی بر ادلب و شکست نهایی تروریست‌ها مهیا کرده است. در این میان کشورهایی که روزگاری تلاش زیادی برای جذب عوامل تکفیری به سوریه داشتند، باید در نشست‌های فوق‌العاده خود تصمیم بگیرند که با بمب‌های ساعتی که بعد از شکست در جنگ سوریه به موطن اصلی خود بازخواهند گشت، چگونه رفتار کنند؟